Ekonomiczno-eksploatacyjne aspekty wykorzystania potencjału połowowego polskiej floty w połowach ryb pelagicznych na Bałtyku
Kierownik zadania: dr Adam Mytlewski
Celem opracowania była charakterystyka ekonomiki branży rybnej w roku 2015 (oraz 2014 w przypadku danych ekonomicznych).
W opracowaniu „Morska gospodarka rybna” zaprezentowano wyniki operacyjne i ekonomiczne sektorów gospodarki rybnej tj. rybołówstwa, przetwórstwa i logistyki rybnej. Gospodarka rybna jest jednym ze wskazywanych w literaturze i statystyce publicznej obszarów gospodarki morskiej. Obejmuje ona wszelkie procesy związane z pozyskaniem ryb, ich przetworzeniem, dystrybucją i konsumpcją. Organizację i funkcjonowanie morskiej gospodarki rybnej analizowano z prakseologicznego punktu widzenia, badając jej trzy aspekty: rzeczowy, czynnościowy (procesowy) oraz atrybutowy. Strukturalne badania branży rybnej dotyczyły trzech zasadniczych segmentów: rybołówstwa, przetwórstwa rybnego oraz handlu i logistyki rybnej. Stosunkowo nowym zagadnieniem w morskiej gospodarce rybnej jest akwakultura ryb morskich. Branża ta staje się czwartym elementem strukturalnym. Badania prowadzono w oparciu o dane zbierane w ramach Narodowego Zbioru Danych Rybackich, danych Głównego Urzędu Statystycznego, publikacji branżowych oraz własnych danych gromadzonych przez MIR-PIB.
Na podstawie przeprowadzonych badań trzyletnich (2012-2014) stwierdzić można dobrą kondycję polskiej floty bałtyckiej (w szczególności przy uwzględnieniu subwencji) oraz wzrastający potencjał i polepszające się wyniki przetwórstwa ryb. O ile sytuację ekonomiczną w 2014 można było określić, jako dobrą, to z pewnością za niepokojące należy uznać tendencje i problemy, jakie zaobserwowano w toku niniejszych badań. Do problemów tych zaliczyć należy:
- degradację zasobów – ten problem znajduje odzwierciedlenie w skumulowanej dynamice połowów, niewykorzystywaniu kwot połowowych oraz wzrastającym nakładzie połowowym; dodatkowo jest pogłębiany pogarszającą się jakością i dostępnością surowca bałtyckiego, sposobem zagospodarowania (cele paszowe) i rozwojem rynku substytutów (akwakultura);
- nadmierny potencjał floty – obecnie wykorzystanie floty mierzonej do najbardziej aktywnego statku wynosi ok. 50%; gdyby zastosować metody pomiaru oparte na dostępnym w ciągu roku potencjale łodzi, wskaźnik ten spadłby do poziomu ok. 25% GTdni lub kWdni; takie wykorzystanie potencjału produkcyjnego w rybołówstwie, czy jakiejkolwiek innej branży, wiązałoby się z koniecznością natychmiastowej restrukturyzacji lub wsparcia ze strony państwa;
- słabnąca efektywność operacyjna floty – polskie rybołówstwo morskie ewoluuje w kierunku mniej wydajnego i kosztowniejszego dla konsumentów ryb modelu funkcjonowania; w warunkach ograniczoności zasobów taki model wydaje się być uzasadniony tylko przy założeniu znalezienia grupy odbiorców gotowych kupić takie ryby po wyższych cenach, ewentualnie poprzez zmiany organizacyjne dostaw czy też związane z innym zagospodarowaniem ryb (innowacje technologiczne);
- pogarszające się wyniki finansowe floty – analizowany okres 2012-2014 można uznać za pozytywny finansowo i atrakcyjny dla inwestorów branży; wskaźniki finansowe, nawet bez uwzględniania dotacji, utrzymują branżę na korzystnym poziomie rentowności sprzedaży czy zwrotu z inwestycji; po uwzględnieniu dotacji obraz finansów rybołówstwa poprawia się znacząco; niepokojąca jest jednak systematyczna tendencja spadkowa i stałe pogarszanie się wyników w stosunku do alternatyw, co w najbliższej perspektywie może powodować degradację ekonomiczną – zwłaszcza niektórych segmentów.
Prowadzone badania morskiej gospodarki rybnej posłużyły do przygotowania 3 artykułów, które ukazały się w monografii Morskiego Instytutu Rybackiego – PIB w roku 2016. Ponadto wyniki stanowią bazę danych wykorzystywaną przez ekspertów branży dla badań i kształtowania polityki.
Struktura zatrudnienia w morskiej gospodarce rybnej
