Przypadkowo przyłowione ptaki, jako źródło materiału badawczego do badań biologii i ekologii wędrownych ptaków wodnych
Kierownik zadania: dr Adam Woźniczka
Zakład Oceanografii Rybackiej i Ekologii Morza we współpracy z Zakładem Chemii Żywności i Środowiska
Ptaki są istotnym elementem ekosystemów morskich, stojącymi zazwyczaj na najwyższych poziomach łańcucha pokarmowego, co m.in. czyni je ważnymi indykatorami zmian zachodzących w środowisku (Furness and Camphuysen 1997, Barrett et al. 2007). Jednocześnie w większości są one objęte ochroną i nie są pozyskiwane gospodarczo lub łowiecko, przez co środowisko naukowe dysponuje ograniczonym dostępem do materiału badawczego, w postaci żywych i martwych ptaków morskich (Barrett et al. 2007). W szczególności dotyczy to badań pokarmu oraz zawartości zanieczyszczeń i związków szkodliwych akumulowanych w tkankach, jak i każdych innych badań z reguły niemożliwych do przeprowadzenia na żywych organizmach, gdyż wymagających pobrania narządów wewnętrznych. Ze względu na brak innych możliwości pozyskania materiału badawczego, badania te muszą opierać się na ptakach pozyskiwanych z dostępnych źródeł, takich jak: ptaki ginące w czasie rozlewów olejowych, wyrzucane martwe na brzeg lub ginące w sieciach rybackich (Barrett et al. 2007). Tak pozyskiwane ptaki uznawane są za „gorszej jakości” materiał badawczy (w porównaniu do ptaków bezpośrednio pozyskiwanych, np. na drodze odstrzału), zwłaszcza w odniesieniu do badań pokarmu, gdyż procesy rozkładu postępują ciągle od momentu śmierci ptaka, do jego zakonserwowania. Nieznany jest także zakres ew. zwracania pokarmu przez ptaka przed śmiercią. Jednak obecnie jest to główne „źródło” materiału badawczego, także na obszarze Bałtyku (Stempniewicz 1995, Zydelis and Ruskyte 2005,Marchowski et al. 2015), choć zazwyczaj jest on pozyskiwany przypadkowo, w ograniczonej ilości i często wykorzystywany tylko w ograniczonym zakresie (np. jedynie do analiz pokarmowych).
W latach 2014-15, w ramach realizacji projektu pt.: „Opracowanie podstaw racjonalnego monitorowania przyłowu ptaków w celu zrównoważonego zarządzania rybołówstwem przybrzeżnym na morskich obszarach NATURA 2000”, w Morskim Instytucie Rybackim – PIB zgromadzono i zabezpieczono poprzez mrożenie ponad 300 ptaków wodnych przyłowionych (utopionych) przypadkowo w sieciach rybackich. Ptaki te pochodziły z trzech obszarów: Zalewu Szczecińskiego, Zatoki Pomorskiej i Zatoki Puckiej. Dodatkowo do analiz włączono ptaki pozyskane na obszarze Zatoki Puckiej zimą i wiosną 2016 w ramach realizacji projektu Bird Life. Ostatecznie materiał badawczy stanowiły łącznie 353 ptaki. Celem projektu było przeprowadzenie szczegółowej analizy zgromadzonego materiału badawczego, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości i zakresu wykorzystywania w badaniach biologii i ekologii ptaków, materiału badawczego w postaci ptaków utopionych w sieciach rybackich. Projekt zakładał opracowanie metod postepowania z materiałem gromadzonym podczas obserwacji przyłowów w sieciach rybackich, jego zabezpieczaniem na potrzeby badań oraz dalszej analizy zebranego materiału pod kątem badań pokarmu, zanieczyszczeń, zapasożycenia itp. W ramach realizacji projektu zainicjowano współpracę z krajowymi ośrodkami zajmującymi się szeroko pojętymi badaniami ptaków migrujących.
Prace rozpoczynała analiza i pomiary ptaków, następnie przeprowadzano sekcję, w trakcie której pobierano i zabezpieczano tkanki i narządy do dalszych badań. Przewody pokarmowe (przełyk, wole, żołądek gruczołowy, żołądek mięśniowy) zabezpieczano do analiz pokarmu oraz obecności zanieczyszczeń (makro i mikroplastiki). Pozostałe narządy i tkanki zabezpieczano do analiz mających na celu określenie poziomu zanieczyszczeń (metale ciężkie, zanieczyszczenia organiczne itd.). W roku 2016 przeprowadzono sekcje wszystkich, 353 ptaków, z których pobrano i zabezpieczono próby do dalszych analiz.
Ogólny widok pracowni w trakcie prac
Ptaki w trakcie rozmrażania
Suszenie ptaków
Pomiar długości głowy samca gągoła
