Dystrybucja rtęci nieorganicznej i metylortęci w tkankach i organach ryb morskich i słodkowodnych
Kierownik zadania: dr hab. Lucyna Polak-Juszczak prof. nadzw.
Zakład Chemii Żywności i Środowiska
Rtęć jest jednym z najbardziej niebezpiecznych metali ze względu na toksyczne właściwości. Kumuluje się w tkankach i organach wewnętrznych ryb i przy wysokich stężeniach może powodować toksyczne skutki dla organizmu. Celem podjętych badań było określenie dystrybucji rtęci ogólnej (THg) i jej najbardziej toksycznej organicznej formy, metylortęci (MeHg) w tkankach i organach ryb oraz ustalenie zależności zawartości tych związków od gatunku, płci, wieku, masy, poziomu troficznego.
W roku 2016 badaniami objęto cztery gatunki ryb z różnego poziomu troficznego, a jednocześnie najliczniej występujące w Bałtyku (śledzie, szproty, dorsze i węgorze). Badania MeHg i THg wykonano w tkankach (mięśniach, skórze, skrzelach) i organach wewnętrznych (sercu, śledzionie, wątrobie, przewodzie pokarmowym, gonadach).
Określono wewnątrz- i między gatunkowych różnice w bioakumulacji THg i MeHg w tkankach i organach ryb, korelacje między zawartością THg i MeHg w tkankach i organach oraz między zawartością THg i MeHg, a długością osobników. Wyznaczono tkanki i organy, które mają najwyższą zdolność do nagromadzania MeHg oraz oszacowano ryzyko dla zdrowia ryb i konsumenta ze względu na toksyczne właściwości THg i MeHg. Stwierdzono różnice w stężeniach obydwu form rtęci między gatunkami ryb. Bioakumulacja THg i MeHg w tkankach i organach ryb drapieżnych znajdujących się najwyższym poziomie troficznym występuje w większym stopniu, niż w gatunkach ryb z niższego poziomu troficznego. Gradacja stężeń THg i MeHg w odniesieniu do badanych gatunków przedstawia się następująco: węgorz > dorsz > śledź > szprot. To oznacza, że transfer THg i MeHg do tkanek i organów ryb następuje w łańcuchu troficznym i pokarmowym. Wewnątrz gatunkowe zróżnicowanie poziomów THg i MeHg zależy od tkanki i organu. Generalnie najwięcej THg i MeHg zawierają organy wewnętrzne (wątroba, przewód pokarmowy, serce, śledziona) i mięśnie, mniejsze ilości występują w tkankach twardych (skrzelach, skórze), a najmniej THg i MeHg jest w gonadach. W kilku węgorzach i w jednym osobniku badanych śledzi, stosunek stężenia MeHg w wątrobie do jej zawartości w tkance mięśniowej był większy od 1, co oznacza zdolność organizmów tych ryb do detoksykacji. Na wysokim poziomie występuje THg i MeHg w sercu węgorzy i dorszy. Nie wykazano bioakumulacji tych związków w tkankach i organach wraz z wiekiem ryb. Powodem braku tej zależności jest prawdopodobnie mała baza danych i zbyt małe różnice wieku (długości) badanych ryb. Określono natomiast dodatnie korelacje między zawartością THg i MeHg w mięśniach i organach poszczególnych gatunków i brak korelacji miedzy stężeniem THg i MeHg w tkankach twardych ryb (w skórze, skrzelach).
