Zakład Chemii Żywności i Środowiska

O zakładzie

Zakład Chemii Żywności i Środowiska został powołany decyzją Dyrektora MIR-PIB w październiku 2008 roku i obecnie zatrudnia 9 osób, w tym 2 pracowników naukowych.  Tematyka badań prowadzonych w zakładzie obejmuje następujące kierunki:

Substancje niepożądane obecne w środowisku wodnym

Ekspozycja organizmów na zanieczyszczenia obecne w środowisku wodnym może indukować u nich szereg niekorzystnych zmian i zaburzeń zarówno na poziomie subkomórkowym, na poziomie organów lub wręcz na poziomie populacji. Badania prowadzone w zakładzie mają na celu identyfikację zanieczyszczeń, które stanowią potencjalne zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemu Morza Bałtyckiego oraz poznanie procesów ich obiegu w środowisku. 

Żywność pochodzenia morskiego

Żywność pochodzenia morskiego jest promowana przede wszystkim ze względu na korzystny dla zdrowia skład kwasów tłuszczowych. Jednak pojawiające się w literaturze naukowej doniesienia o występowaniu w tej żywności zanieczyszczeń sprawiły, że mówi się także o ryzyku zdrowotnym związanym ze spożyciem żywności pochodzenia morskiego. Prowadzone w Zakładzie badania dostarczają wskazówek dotyczących tego, które gatunki ryb mogą przynieść największe korzyści zdrowotne oraz dostarczają danych do oceny narażenia konsumenta na zanieczyszczenia chemiczne obecne w produktach na polskim rynku.

O jakości żywności decydują zarówno jakość surowca z którego ją wytworzono jak i przebieg procesu produkcji. Dlatego badania prowadzone w zakładzie mają na celu optymalizowanie rozwiązań technologicznych w całym łańcuchu produkcji mających na celu poprawę jakości i bezpieczeństwa końcowego produktu.

Racjonalne wykorzystanie surowców oraz gospodarkę wodno-ściekową w zakładach przemysłu rybnego

Przetwórstwo ryb jest istotnym elementem na drodze od surowca do konsumenta, gdyż większość konsumentów jest bardziej skłonna do zakupu produktów, które mogą być łatwo przygotowane niż nieprzetworzonych ryb.  Prowadzi do generowania odpadów i produktów ubocznych, które powinny być zagospodarowane w sposób niosący jak najmniejsze koszty materialne i środowiskowe.  Unikalny skład kwasów tłuszczowych oraz korzystny skład aminokwasów w białkach ryb sprawia, że produkty uboczne powstające w przetwórstwie ryb mogą być przekształcone w produkty o wartości dodanej mogące znaleźć zastosowanie w produkcji żywności, pasz, suplementów diety.

Zakres prac badawczych obejmuje:

• wykorzystanie komponentów rybnych w produkcji pasz i żywieniu zwierząt
• obróbki i zagospodarowania odpadów i wód technologicznych przemysłu rybnego
• rozwiązania zmierzające do stosowania bardziej przyjaznych środowisku technologii produkcji

Zakład prowadzi usługi analityczne na zlecenia podmiotów zewnętrznych w zakresie:

• metale ciężkie oraz trwałe zanieczyszczenia organiczne: pestycydy, węglowodory aromatyczne (WWA w tym benzo[a]piren) oraz ich alkilowane pochodne i metabolity, PCB, PBDE, HBCDD, związki cynoorganiczne w próbkach środowiskowych i w żywności oraz paszach;
• kwasy tłuszczowe, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach;
• skład podstawowy żywności: białko, tłuszcz, sucha masa;
• parametry związane ze świeżością żywności;
• parametry służące ocenie jakości ścieków;
• ocena toksyczności próbek środowiskowych za pomocą biotestów.

Skład osobowy

Najważniejsze projekty (od 2016 r.)

1. Dystrybucja metylortęci i rtęci nieorganicznej w tkankach i organach ryb morskich i słodkowodnych. 2016–2017, dotacja
2. ProHealth – Innowacyjne przetwórstwo zorientowane na zachowanie prozdrowotnych cech produktów z ryb pelagicznych. 31.03.2016–30.03.2019, konkurs
3. SeaQual – Bezpieczeństwo i jakość żywności pochodzenia morskiego w aspekcie zagrożeń zoonotycznych i toksykologicznych: ocena ryzyka, monitoring i przeciwdziałanie. 01.01.2016–30.07.2019, konkurs
4. InnoAquaTech – Transgraniczny rozwój i transfer innowacyjnych i zrównoważonych technologii w obszarze akwakultur. 30.06.2016–29.06.2019, konkurs
5. PAHs in the coastal atmosphere. 02.10.2018–01.10.2021, konkurs
6. Monitoring dioksyn oraz PCB w rybach poławianych w Polskich Obszarach Morskich. Analizy chemiczne oraz dobre praktyki w monitoringu. 12.2019-31.10.2021, projekt realizowany w ramach działania „Środki dotyczące obrotu”, w zakresie Priorytetu 5. Wspieranie obrotu  i przetwarzania, zawartego w Programie Operacyjnym „Rybactwo i Morze”
7. Zatoka Pucka – Program badań środowiska morskiego Zatoki Puckiej ze szczególnym uwzględnieniem czynników istotnych dla rybołówstwa w latach 2019-2021; 06.09.2019-29.10.2021; Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
8. Bezpieczeństwo ryb bałtyckich w kontekście obecności broni chemiczne 01.01.2020-31.12.2020, dotacja
9. Zastąpienie produkcji wyrobów z dorsza bałtyckiego nowymi produktami z innych gatunków ryb w zakładach przetwórstwa rybnego w związku z wprowadzeniem rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2019/1248 dotyczącego zakazu połowu dorsza na Morzu Bałtyckim od 22 lipca 2019 r. 04.2020-31.12.2021, konkurs
10. Opracowanie programu wykorzystywania nowoczesnych, kompleksowych technologii przetwarzania karpi w gospodarstwach akwakultury i w zakładach przetwórstwa ryb. Poradnik.11.2019- 31.08.2022, konkurs
11. Małocenne – Zmniejszenie negatywnego wpływu rybactwa śródlądowego na środowisko wodne poprzez innowacyjne zagospodarowanie małocennych gatunków ryb. 01.12.2020-31.12.2023, konkurs

Najważniejsze publikacje (od 2016 r.)

1. Dąbrowska H., Kopko O., Lehtonen K, Lang T., Waszak I., Balode M., Strode E. 2017. An integrated assessment of pollution and biological effects in flounder, mussels and sediment in the southern Baltic Sea coastal area. Environmental Science and Pollution Research 24 (4), 3626–3639
2. Polak-Juszczak L., Nermer T. 2016. Methylmercury and total mercury in eels, Anguilla anguilla, from lakes in Northeastern Poland: health risk assessment. EcoHealth 13, 582–590
3. Ruczyńska, Szlinder-Richert J.,Drgas A. 2016. The occurrence of endocrine disrupting compounds in off-shore sediments from the southern Baltic Sea. Environ. Sci.: Processes Impacts, 18, 1193-1207
4. Kopko O., Dąbrowska H. 2017. Variability of biological indices, biomarkers, and organochlorine contaminants in flounder (Platichthys flesus) in the Gulf of Gdańsk, southern Baltic Sea. Chemosphere 194, 701-713
5. Siudek, P., Frankowski, M., 2017. The effect of sources and air mass transport on the variability of trace element deposition in central Poland: a cluster-based approach. Environmental Science and Pollution Research 24(29), 23026-23038
6. Aljewicz M., Juśkiewicz J., Polak-Juszczak L. 2018. Effect of milk gel acidity and β-glucan structure on fermentation processes in the caecum and bioavailability of mineral compounds in growing rats. Journal of Functional Foods 49, 214-223
7. Szlinder-Richert J., Malesa-Ciećwierz M. 2018. Effect of Household Cooking Methods on Nutritional Value of Cod and Salmon – Twin Fillet Approach. Carpathian Journal of Food Science and Technology, Special Issue from BEMS 2018 Conference, 142-157.
8. Malesa-Ciećwierz M., Szulecka O., Adamczyk M. 2019. Polycyclic aromatic hydrocarbon contamination of Polish smoked fish: Assessment of dietary exposure. Journal of Food Processing and Preservation, 43 (7), https://doi.org/10.1111/jfpp.13962
9. Waszak I., Dabrowska H., Warzocha J. Assessment of native and alkylated polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) in sediments and mussels (Mytilus spp.) in the southern Baltic Sea. Environ. Sci.: Processes Impacts, 21, 514-527
10. Ruczyńska W., Szlinder-Richert J., Nermer T. 2020. The occurrence and distribution of nonylphenols and nonylphenol ethoxylates in different species of fish. Environmental Science: Processes & Impacts, 22, 1057-1070.
11. Polak-Juszczak L., Podolska M. 2021. Mineral and toxic metal composition in three commercial species of Gadidae. Journal of Food Composition and Analysis, 95, 103658
12. Polak-Juszczak L., Szlinder Richert J. Arsenic speciation in fish from Baltic Sea close to chemical munitions umpsites. Chemosphere, 2021, 284, 131326
13. Siudek P., Ruczyńska W. 2021. Simultaneous measurements of PM2.5- and PM10-bound benzo(a)pyrene in a coastal urban atmosphere in Poland: seasonality of dry deposition fluxes and influence of atmospheric transport. Aerosol and Air Quality Research, 21, 210044.
14. Waszak I., Jonko-Sobuś K., Ożarowska A., Zaniewicz G. 2021. Estimation of native and alkylated polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) in seabirds from the south coast of the Baltic Sea. Environ. Sci. Pollut. Res., 28, 4366-4376.