Open Access (OA) to otwarty dla wszystkich użytkowników, nieograniczony i bezpłatny dostęp do utworów naukowych w postaci cyfrowej.
Korzyści z publikowania w OA to zwiększony zasięg oddziaływania publikacji, zwiększony poziom ich cytowań, a także ułatwienie wykrycia plagiatów. Dzięki OA można uniknąć tzw. podwójnego finansowania – z tych samych źródeł finansuje się badania, a następnie dostęp do ich wyników.
Ważne – publikowanie w OA nie oznacza rezygnacji autora z jego praw! Autor ma także możliwość decydowania o zakresie udostępniania swojego utworu.
Dwa sposoby publikowania w OA:
1. Złoty – autor publikuje w czasopismach wydawanych w modelu OA, gdzie redakcje mogą, ale nie muszą pobierać opłaty, lub w tzw. modelu hybrydowym, gdzie za „uwolnienie” dzieła należy wnieść opłatę.
Ważne – opłaty za publikowanie w modelu OA, które powstają w ramach projektów unijnych są opłatami kwalifikowanymi!
2. Zielony – autor umieszcza swoją pracę w otwartym repozytorium instytucjonalnym, dziedzinowym (np. OceanDocs) lub tzw. sierocym (repozytorium stworzone dla osób pracujących w instytucjach, które nie utworzyły własnego repozytorium otwartego, np. CeON, ZENODO).
Polityka wydawcy – to wydawca określa warunki, na jakich autor może umieścić swój utwór w repozytorium. W umowie zastrzega sobie okres embarga oraz wersję dzieła, którą autor może umieścić w repozytorium – preprint, postprint lub wersję wydawniczą.
Ważne – preprint to wersja utworu przed recenzją; postprint – to wersja utworu po recenzjach i pracach redakcyjnych, ale bez formatowania wydawcy.
Bezpłatne publikowanie w OA – http://vls.icm.edu.pl/zasady/2015/Springer/SpringerOpenChoice2015.html
Ochrona prawna w OA – dzieła publikowane w OA chronione są zwykle za pomocą tzw. wolnych licencji, z których najpopularniejszymi są licencje Creative Commons. Twórca korzystając z licencji zawsze zachowuje prawa autorskie, jednocześnie umożliwia innym kopiowanie i rozpowszechnianie, dodatkowo może określić czy ich wykorzystywanie może odbywać się wyłącznie w warunkach niekomercyjnych lub ograniczyć możliwości tworzenia utworów zależnych.
https://creativecommons.pl/poznaj-licencje-creative-commons/
DOAJ – to baza danych stworzona przez Lund University zawierająca spis międzynarodowych, recenzowanych czasopism naukowych do których dostęp jest darmowy. Baza zawiera linki do stron głównych czasopism, abstrakty lub pełne artykuły naukowe.
https://doaj.org/
Serwis Sherpa RoMEO – umożliwia zapoznanie się z polityką wydawców w sprawie zakresu praw autora do zamieszczania prac w repozytoriach.
Wpisując w wyszukiwarce słowa występujące w tytule periodyku lub pełną nazwę czasopisma, uzyskamy najważniejsze dane na temat Open Access, takie jak: czas trwania embarga, umieszczanie post i preprintów itd.
http://www.sherpa.ac.uk/romeo/index.php
Horyzont 2020 i OA
Horyzont 2020 wprowadza konieczność otwartego upowszechniania wyników badań w Internecie (research publications) oraz wprowadza pilotaż związany z upowszechnianiem surowych danych badawczych (datasets, row data, research data).
Wyniki badań, które finansowane są poprzez granty z programu Horizon 2020, muszą być udostępnione np. w formie artykułu.
Publikacja może być zamieszczona:
1. w czasopiśmie otwartym, albo w czasopiśmie hybrydowym.
2. Artykuł recenzowany może być także umieszczony w repozytorium. Akceptowalne jest embargo 6 miesięcy lub 12 miesięcy dla grupy Social Science.
3. W metadanych artykułu muszą być uwzględnione informacje o projekcie –
nazwa projektu oraz jego akronim, numer grantu, data publikacji i długość embargo, numer DOI.
Dane badawcze – przykładowe dane obejmują: statystyki, wyniki eksperymentów, pomiarów, obserwacji terenowych, wyniki ankiet, nagrania wywiadów i obrazy.
Uczestniczący w pilotażu powinni:
1. Deponować dane w repozytoriach danych (ZENODO; DEPOT CEON)
2. Umieścić w wybranym repozytorium informacje o narzędziach niezbędnych do weryfikacji wyników (a jeśli to możliwe – dostarczyć te narzędzia).
Projekty uczestniczące w pilotażu będą zobowiązane do opracowania planu zarządzania danymi (Data Management Plan – DMP), w którym określą, które dane zostaną udostępnione w sposób otwarty.
DMP nie podlega ocenie ponieważ nie tworzy się go na etapie składania wniosku grantowego. Powinien zostać złożony w ciągu 6 miesięcy.
Obszary H2020 objęte pilotażem (2016-2017)
Excellent science
- Future and Emerging Technologies
- European research infrastructures
Industrial leadership
- Leadership in enabling and industrial technologies
- Information and communication technologies
- Nanotechnologies, Advanced Materials, Advanced manufacturing and processing, Biotechnology: ‘nanosafety’ and ‘modelling’ topics
Societal challenges
- Food security, sustainable agriculture and forestry, marine and maritime and inland water research and the bioeconomy – selected topics as specified in the work programme
- Climate action, environment, resource efficiency and raw materials – except raw materials
- Europe in a changing world – inclusive, innovative and reflective Societies
Science with and for Society
- Science with and for society
Cross-cutting activities – focus areas
- Cross-cutting activities – focus areas – part Smart and Sustainable Cities
Osoby zainteresowane OA w Horyzoncie 2020 mogą uzyskać dokładne informacje w:
Politechnika Gdańska
Dział Projektów
Regionalny Punkt Kontaktowy Programów Ramowych UE
pokój 401 Gmach B (za Gmachem Głównym PG)
ul. G. Narutowicza 11/12
80-233 GDAŃSK
https://www.rpkgdansk.pl/informacje/kontakt,25
