Dynamika populacji ważnych dla polskiego rybołówstwa gatunków ryb Bałtyku
Kierownik zadania: prof. dr hab. Jan Horbowy
Dotacja MNiSW 2018 (cykliczny)
Temat realizowany przez Zakład Zasobów Rybackich
Celem badań było jakościowe i ilościowe określenie stanu zasobów podstawowych dla rybołówstwa gatunków ryb bałtyckich eksploatowanych przez polską flotę, prognoza zmian ich biomasy w najbliższych latach oraz zaproponowanie wielkości dopuszczalnych połowów w świetle zasady przezorności i zasady MSY (maksymalne podtrzymywalne połowy). Dane niezbędne do realizacji tematu zebrano w ramach współfinansowanego przez UE Wieloletniego Programu Zbioru Danych Rybackich. Dane te obejmują m. in. strukturę populacyjną i wiekową połowów, tempo wzrostu ryb, krzywą dojrzałości płciowej, wskaźniki dynamiki zasobów i liczebności pokoleń uzyskane w rejsach badawczych.
Ocenę stanu zasobów przeprowadzono posługując się wynikami rejsów badawczych i modelami matematycznymi. Wyniki rejsów badawczych posłużyły do kalibracji modeli matematycznych. Analityczną ocenę dynamiki stad uzyskano dla śledzi, szprotów i dorszy zachodnio-bałtyckich. Dla dorszy wschodnio-bałtyckich i stad storni ocena zasobów została oparta jedynie na wynikach rejsów badawczych, ze względu na trudności z zastosowaniem odpowiednich modeli analitycznych. Prognozowano wielkość połowów poszczególnych stad przy różnych wariantach eksploatacji, w tym przy wariancie prowadzącym do MSY.
Biomasa rozrodcza śledzi centralnego Bałtyku w 2018 r. wynosiła nieco ponad 800 tys. ton i była o ok. 10% niższa od średniej wieloletniej. Oceny śmiertelności połowowej stada wskazują na wartości ostatnio niższe lub nieco wyższe od poziomów wynikających z zasady MSY. Biomasa szprotów całego Bałtyku po kilkuletnim spadku (brak ponadprzeciętnych pokoleń) znacznie wzrosła (lata 2016-2018), przewyższając średnią wieloletnią o ok. 40%. Stado było ostatnio eksploatowane z intensywnością zbliżoną do wartości wyznaczonej zasadą MSY. Na tak znaczny wzrost biomas szprotów
i w mniejszym stopniu śledzi wpłynęły bardzo urodzajne pokolenia obu stad z roku 2014.
W przypadku dorsza wschodniego Bałtyku w 2018 r. utrzymywały się negatywne cechy jego dynamiki – niska kondycja ryb, wysokie „zapasożycenie”, brak starszych i większych dorszy w stadzie. Wskaźnik wielkości stada wyznaczony na podstawie rejsów badawczych uległ dalszemu obniżeniu (o ok. 30%
w stosunku do 2017 r.). Nie zaobserwowano poprawy liczebności uzupełnienia stada, mimo silnego wlewu w grudniu 2014 i słabszego z 2015 roku. Analityczna ocena biomasy stada nie powiodła się (główne przyczyny to rozbieżności w odczycie wieku dorszy oraz trudny do skwantyfikowania wzrost ich śmiertelności naturalnej), natomiast wyniki połowów badawczych wskazują na spadek biomasy
o ok. 50% w latach 2013-14, a obecna biomasa to zaledwie ok. 25% poziomu z okresu 2010-2012.
Biomasa dorszy zachodnio-bałtyckich znacznie wzrosła, wskutek zasilenia stada bardzo liczebnym pokoleniem z 2016 roku.
Biomasa (tys. ton) stada rozrodczego śledzi centralnego Bałtyku i szprotów bałtyckich w latach 1974-2018 oraz wielkość biomasy dorszy wschodnio-bałtyckich (do roku 2012 dostępne oceny analityczne, od roku 2013 dostępne jedynie oceny z rejsów badawczych, przeskalowane wg ocen analitycznych)
Otrzymane wyniki posłużyły m.in. do ustalenia wysokości bałtyckich kwot połowowych dorszy, śledzi, szprotów i łososi na 2019 rok. Dane były analizowane i opracowywane m. in. w ramach prac grup roboczych ICES.
Opublikowano prace w pismach z listy filadelfijskiej, przedstawiono kilka referatów na spotkaniach i konferencjach poświęconych tematyce rybackiej i dotyczącej zasobów oraz artykuły w prasie branżowej.
